Boşanma davaları, çiftlerin hayatlarında önemli bir dönüm noktasıdır ve birçok zorluğu da beraberinde getirir. Bu zorlukların en büyüklerinden biri de mal paylaşımıdır. Boşanma davasında mal paylaşımı, çiftlerin evlilik süresince edindikleri mal varlıklarının nasıl paylaşılacağına dair bir süreçtir.
Boşanma davasında mal paylaşım süreci, çiftlerin hayatlarında zorlu bir süreç olabilir. Ancak doğru bir yaklaşımla ve adil bir şekilde yapıldığında, her iki taraf da hak ettiği payı alarak yeni hayatlarına adım atabilirler. Bu nedenle, boşanma davalarında mal paylaşımı konusunda uzman bir avukattan destek almak gerekir.
Boşanmada mal paylaşımı davası, boşanma davasıyla beraber sürdürülen bir dava değildir. Fakat boşanma davası ile mal paylaşımı davasının aynı zaman zarfında iki ayrı dava olarak açılabilmesi mümkündür. Bu tür bir durumda, mevcut boşanma davasının kesinleşmesi ile birlikte mal paylaşımı davasına devam edilir. Bir başka deyişle, söz konusu iki davanın aynı anda açıldığı hallerde boşanma davası, mal paylaşımı davaları için bekletici meseledir.
Boşanmada mal paylaşımı söz konusu olduğunda; eski Medeni Kanun ve söz konusu 1.1.2002 tarihinde yürürlüğe giren yeni Türk Medeni Kanunu ile düzenlenen mal paylaşımı hükümlerine değinmek gerekir. Eski kanun döneminde kabul edilen mal rejimi, mal ayrılığı rejimi olup buna göre tarafların birbirlerinin malları üzerinde hak talebi mevcut değildi. Mal ayrılığı rejimi gereğince boşanmada mal paylaşımı söz konusu olduğunda taraflar yalnızca kendi mallarını almaktadır. Fakat , 1.1.2002 tarihinde uygulanmaya başlayan yeni Medeni Kanunu ile taraflar arasında uygulanacak yasal mal rejimi, edinilmiş mallara katılma rejimi olarak değiştirilmiştir. Edinilmiş mallara katılma rejimi, evlilik birliği sürecince edinilen malların taraflar arasında eşit şekilde paylaştırılması esasına dayanır.
Kanun koyucunun getirdiği düzenlemelerden de anlaşılacağı üzere, tarafların edinilmiş mallara katılma rejimine tabi olmaları hususunda yönlendirici bir irade mevcuttur. Bunun nedeni; edinilmiş mallara katılma rejimi ile bilhassa kadınlar için koruyucu düzenlemeler getirilmiş olmasıdır. Her iki mal rejiminde de tarafların evlilik öncesi mallar, kişisel mal kabul edilerek boşanmada mal paylaşımına dahil edilmezler.
Yargıtay kararlarına göre, mal paylaşımında eşler arasındaki mal varlığı dengesi gözetilmelidir. Yargıtay kararlarına göre, mal paylaşımında adil bir paylaşım yapılması gerekmektedir. Boşanma davasında mal paylaşımı yapılırken, özellikle düğünde takılan altınlar ve mehir gibi detaylar da göz önünde bulundurulur.
Örneğin, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi'nin 2016/1376 E., 2016/5395 K. sayılı kararında, düğünde takılan altınların boşanma durumunda kadına ait olduğuna hükmedilmiştir.
Mehir konusunda ise, Türk Medeni Kanunu'nun 187. maddesi gereği, mehir kadına aittir ve boşanma durumunda geri verilmesi gerekir. Ancak yine de taraflar arasında yapılan sözleşmeler veya belgeler bu durumu değiştirebilir
Sonuç olarak, boşanma davalarında mal paylaşımı oldukça önemli bir konudur ve çiftlerin hayatlarını etkileyen birçok karara neden olabilir. Bu nedenle, mal paylaşımı sırasında dikkatli olunması ve adil bir şekilde paylaştırılması gerekmektedir. Boşanma davasında mal paylaşımı yaparken, her iki tarafın da avukat desteğine başvurması gereklidir. Avukatlar, müvekkillerinin haklarını korumak ve adil bir sonuç elde etmek için çalışacaklardır.
Boşanmada Mal Paylaşımı Nasıl Yapılır?
Boşanmada mal paylaşımı yapılırken esas alınan ilke; evlilik birliğinde edinilmiş olan malların taraflar arasında eşit bir biçimde paylaşılmasıdır. Tarafların kişisel malları bu eşit paylaşımın konusu değildir. Kişisel mallar, tarafların yapacağı bir sözleşme ile belirlenebileceği gibi Türk Medeni Kanun hükmü baz alınarak da tespit edilebilir.
Edinilmiş mallar ise yine aynı kanunun 219. Maddesinde ifade edilmiştir. Kanunda yapılan tanımlamaya göre edinilmiş mal: her eşin evlilik birliğinin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir. Kanun koyucunun tanımından da anlaşılacağı üzere edinilmiş mallar, emek karşılığında elde edilmiş olan mallardır.
Taraflardan birisi, bir mal üzerinde sahiplik iddia ediyorsa bu durumda ispatla yükümlüdür. Mal sahibinin kim olduğu ispat edilemeyen mallar, paylı mal kapsamında değerlendirilerek her iki eşin paylı mülkiyetinde olduğu kabul edilir. Paylı mallar da boşanmada mal paylaşımına konu edilir. Paylı mallara dair üstün yararının bulunduğunu ispat eden taraf, diğer tarafın pay bedelini ödemek suretiyle malın kendisine verilmesini talep edebilir.
Öte yandan, 2002 öncesi evliliklerde “Mal Ayrılığı Rejimi” uygulanır. Bu rejimde, eşler yalnızca kendi üzerine kayıtlı olan mallar üzerinden hak iddia edebilir. Eğer bir eşya eşlerden birinin üzerine kayıtlı değil ise, hak iddiası mümkün değildir.
Boşanmada Hangi Mallar Paylaşılır?
Boşanma davasında mal paylaşımı edinilmiş malların eşit paylaşılmasıdır; her eşin evlilik boyunca karşılığını vererek edindiği mal, evliliğin bitmesi halinde eşler arasında paylaşılır.
TMK m. 219 metnine göre;
"Edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği değerlerdir."
TMK m. 219 ‘e göre paylaşıma tabi mallar şöyledir;
· Çalışmasının karşılığında edinilmiş eşyalar,
· Maaş veya çalışma karşılığı edinilen parayla alınan şeyler,
· Maaştan biriktirilen para,
· Kişisel malların gelirleri,
· Edinilmiş malların yerine geçen değerler,
· Şirket hisselerinden edinilen (veya edinilecek) kar payı veya şirketin kar payı vermek
yerine yaptığı yatırımlar,
· Evlilik birliği içerisinde alınan otomobil vs. ,
· Evlilik birliği içerisinde alınan taşınmazlar ,
· SGK ve benzeri kurumlardan yapılan ödemeler,
· Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar,
· Vizite ücreti, prim, bahşiş, ikramiye,
· Yaratılan eserlerden kazanılan para,
· Yüklenici sıfatıyla faaliyet sonunda sağlanan kazanç,
· Kişisel eşya olan bir gayrimenkulün kira geliri.
· Bankada kişisel eşya olan bir paranın durduğu vadeli mevzuatın getirdiği faiz,
· Kişisel eşya sayesinde elde edilen para,
· Edinilmiş malların satışından kazanılan parayla elde edilen şeyler ,
· Taksitli alışverişlerde evlilik boyunca ödenen taksit karşılığı pay talep edilebilir.
· Taksitle alınan bir eşyanın taksiti boşanmadan sonraki zamanlara kadar uzamış olsa
bile diğer eşin bu eşya üzerinde bir kısım hakkı bulunmaktadır.
· Ölünceye kadar bakma sözleşmesi karşılığı edinilen şeyler,
· Ödüller,
· Emeklilik ikramiyesi,
· Bireysel emeklilik (primleri edinilmiş mallar ile ödenmişse).
· İşsizlik maaşı,
· SGK ödemeleri,
· Kıdem tazminatı,
Boşanmada Hangi Mallar Paylaşılmaz?
Boşanmada mal paylaşımı kapsamında kişisel mallar evliliğin bitmesi halinde mal paylaşımına dahil edilmezler. Bunlar;
· Eşlerden sadece bir tanesinin kişisel olarak kullandığı kendi eşyaları,
· Evlilik öncesinde eşlerden birine ait bulunan şeyler
· Evlilik sırasında miras kalan şeyler
· Evlilik sırasında başka bir şekilde karşılıksız (bedel ödemeksizin) kazanılan değerler,
· Manevi tazminat alacakları,
· Kişisel malların yerine geçen değerlerdir.
Örneğin evlilik sırasında eşlerden birine kendi akrabaları tarafından yapılan bağışlar, kişisel mal sayılır Bunlar boşanmada paylaşılmaz. Bir malın kişisel mal olduğunu iddia eden taraf, ispatla yükümlüdür. Aksi ispat edilinceye kadar tüm mallar edinilmiş kabul edilir ve paylaşıma tabi tutulur.
Boşanmada Mal Paylaşım Davası
Boşanmada mal paylaşım davası (mal rejiminin tasfiyesi davası), boşanma ile aynı dosyada görülmemektedir.
Boşanma davasında mal paylaşımı davası bekletici mesele yapılmaktadır. Mal paylaşımı davası ancak boşanma davasının sonuçlanmasından sonra karara bağlanır.
Mal Paylaşımı Davasında Neler Talep Edilebilir?
Mal paylaşımı davası ile üç farklı talepte bulunulabilir. Bunlar katılma alacağı, katkı payı alacağı ve değer artışı payı alacağıdır.
Katılma Alacağı
Boşanma halinde eşlerden her biri “edinilmiş mallara katılma rejimi” esaslarına göre malvarlığının yarı yarıya paylaştırılması için alacak hakkına sahiptir.
Aşağıda detaylı açıklanacak olan katılma alacağı Türk Medeni Kanunu’na göre hesaplanmaktadır:
TMK 229. maddesinde belirtildiği üzere eşin malvarlığından fiilen çıkmış olup da hukuken malvarlığında mevcutmuş gibi kabul edilerek hesaplama yapılan bu malvarlığı değerlerine “eklenecek değerler” denir.
Ardından, bir eşin kişisel mallarına ilişkin borçları evlilik içi veya evlilik dışı olsa da o eşin kişisel malı ile evlilik içinde edinilmiş malı arasında oluşan yarar veya zararı dengelemek için bir hesaplama yapılması gerekir. İşte bu dengeleme hesaplamasına “denkleştirme” denir. (TMK m. 230)
Son olarak, eklenen değerler ve denkleştirme de yapılarak eşin evlilik birliği içerisinde edinilmiş tüm mallarının toplam değerinden (TMK m. 219), bu mallara dair borçlar çıkartıldıktan sonra geriye kalan değer eşler arasında “katılma alacağı” olarak kabul edilir.
Katılma alacağı yarı yarıya paylaşılır (MK m. 236/1). Eşler arasındaki katılma alacağı olarak yarı yarıya paylaşılan bu değerlere “artık değer” (MK m. 231) denir.
Katkı Payı Alacağı
Katkı payı alacağı eski Medeni Kanun’a göre geçerli olan talep sistemidir. Burada “bir eşin aldığı mala katkı sunan diğer eş” boşanma durumunda katkı payı alacağı talep edebilir.
Değer Artışı Payı Alacağı
Değer artışı payı alacağı eşlerden birinin diğerine ait malın edinilmesine, iyileştirilmesine veya korunmasına hiç ya da uygun karşılık almaksızın esaslı katkıda bulunması durumunda doğar. Bu, tasfiye sırasında söz konusu malda oluşabilecek değer artışı için katkısı oranında sahip olduğu alacak hakkıdır. (TMK m. 227) Örneğin bir ev evlilik öncesi alınmış, evlilik sırasında tamir edilmişse, tadilat kısmında diğer eş hak sahibidir.
Mal Paylaşım Davasının Açılması
Mal paylaşımı davası ister boşanma davası ile birlikte, ister boşanma davasından sonra ikame edilsin, boşanma kararının kesinleşmesinden önce karara bağlanamaz. Eşlerden her biri diğerinin malvarlığı açısından yarı yarıya hak sahibidir. Ancak bazı durumlarda eş diğer eşe karşı herhangi bir hak iddia edememektedir.
Anlaşmalı boşanma davasında bir anlaşmalı boşanma protokolü hazırlanarak mal paylaşımı kesin bir şekilde belirlenebilmektedir. Çekişmeli boşanma davasında ise boşanma dilekçesinde “mal paylaşımı talep beyanı” belirtilerek boşanma davası kararının sonuçlanmasının ardından mal paylaşım davası açılabilir.
Boşanmada Mal Paylaşımı - Eşlerin Paylarının Hesaplanması
Boşanmadan sonra mal rejimi sona erdiğinde, edinilmiş malların tasfiye anındaki değerleri tespit edilerek hesaplama yapılır.
Boşanmada Mal Paylaşımında Mallara Eklenecek Değerler
Aşağıdaki değerler, edinilmiş mallara eklenir ve paylaşılır:
Eşlerden birinin mal rejiminin sona ermesinden önceki 1 yıl içerisinde diğer eşin rızası olmaksızın olağan hediyeler dışında karşılıksız olarak üçüncü kişilere verdiği karşılıksız kazandırmalar,
Bir eşin diğer eşin katılma alacağını azaltmak amacıyla yaptığı devirler.
Bu gibi durumlarda malın devredildiği tarihteki değer tespit edilerek paylaşıma tabi tutulur.
Boşanmada Mal Paylaşımında Denkleştirme
Denkleştirme, bir eşin diğer eş için yaptığı ödemelerin geri istenmesi olarak anlatılabilir. TMK m. 230/1 uyarınca bir eşin kişisel mallara ilişkin borçları ortak/edinilmiş mallardan ödenmişse veya edinilmiş/ortak borç kişisel mallardan ödenmişse, mal rejiminin tasfiyesi sırasında denkleştirme talep edilebilir.
Boşanmada Mal Paylaşımında Artık Değer Hesaplaması
Artık değer, her eşin edinilmiş mallarının toplam değerinden bu mallara ait borçların çıkarılmasından sonra kalan miktardır. Bu hesaplamaya eklenme ve denkleştirme de dahil edilir. Mal rejiminin tasfiyesi sonucunda alacak hakkı olarak sahip olacakları katılma payı alacağı, artık değerin yarısıdır.
Artık değeri tespit için önce malvarlığı değeri tespit edilir, buna aktif değer denir: Tasfiye sırasında mevcut olan edinilmiş mallar, eklenecek değerler ve kişisel mallara giden edinilmiş malların karşılıkları. Bu aktif değerden; değer artış payı, edinilmiş mallara giden kişisel malların karşılıkları ve borçlar çıkarılır. Kalan değer artık değerdir.
Boşanmada Mal Paylaşımında Değer Artış Payının Hesaplanması
Eşlerden biri, diğerine ait bir malın edinilmesine, iyileştirilmesine veya korunmasına hiçbir karşılık veya makul bir karşılık almaksızın katkıda bulunmuşsa, tasfiye sırasında bu malda ortaya çıkan değer artışı için katkısı oranında alacak hakkı olur.
Örneğin bir evin alınmasından sonra bir eşin diğer eşe ait bu evi iyileştirmesi veya bakımını sağlaması halinde, boşanmada mal paylaşımı sırasında bu evin ilk değeri ile sonraki değeri arasındaki miktarın yarısı bu eşe ait olur.
Değer tespiti boşanma sırasındaki değerden hesaplanır, ancak malda değer artışı değil değer kaybı olmuşsa bu defa katkının başlangıçtaki değeri esas alınır.
Değer artış payı alacağının belirlenmesi için önce değer artış payı oranının belirlenmesi gerekir.
Örneğin, eşlerden birisi, diğer eşin evlilik öncesi satın aldığı 200.000 TL değerindeki otomobile 50.000 TL bakım masrafı yaparsa, ve bu otomobil boşanmaya kadar geçen zamanda 800.000 TL değerindeyse, bu durumda:
Değer artışı: 800.000 – (200.000+50.000) = 550.000 TL tutar.
Katılma oranı: 200.000/ 50.000 = ¼ oranındadır
Değer artış payı: 550.000 / 4 = 137.500 TL tutarındadır.
Değer artış payı alacağı: 137.500 TL + 50.000 TL toplamıdır = 187.500 TL
Böyle bir malın boşanmadan önce elden çıkarılmış olması halinde hakim, hakkaniyet ilkesi uyarınca kendisi bir değer belirler.
Boşanmada Mal Paylaşımında Katılma Alacağı Hesaplaması
Her eş artık değerin yarısı kadar hak sahibidir.
Eşin mal paylaşımından alacağı, sözleşme ile değiştirilebilir; ayrıca, zina veya hayata kast nedeniyle açılan boşanma davalarında mahkemece azaltılabilir veya kaldırılabilir.
Örneğin, 100.000 TL değerinde artık değer var ise, her bir eşin payı 50.000 TL’dir. Ancak hakim zina veya hayata kast nedeniyle açılan boşanma davalarında bu değeri kusurlu olan eş aleyhine değiştirerek o eşin payının 10.000 TL olmasına veya hiç değer artış payı almamasına karar verebilir.
2002’den Önce Evlenenlerde Mal Paylaşımı Nasıl Gerçekleşir?
01.01.2002 tarihinden önce evlenmiş olan bireylerin boşanma sırasında mallarının paylaşılmasını 2 ye ayırmak gerekir:
01.01.2002 tarihinden önce edinilen mallar
Eşlerin mallarının paylaşılması, Mal Ayrılığı Rejimi’ne tabiiydi. 01.01.2002 tarihinden önce satın alınan mallar kimin üzerine kayıtlı ise mal ona ait olacaktır. Bu satın alınan mallar mal tasfiyesine tabi tutulmayacaktır. Ancak bir eşin üstüne kayıtlı malın satın alınmasında diğer eşin de katkısı varsa, boşanma sonrası bu maldan yararlanamayacak olan eş diğer eşten katkı payı alacağı talep edebilir.
01.01.2002 tarihinden sonra edinilen mallar
Bu tarihten sonra yürürlüğe giren Medeni Kanun’da malların yarı yarıya paylaşımını esas alınmıştır. Bu doğrultuda, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi yasal mal rejimi olarak kabul edilmiştir.
2002 öncesi ve sonrası uygulanan mal rejimlerinin ortak özelliği ise kişisel malların, mal rejimi tasfiyesine konu edilmeyeceğidir.
Şirket Hisseleri Nasıl Paylaşılır?
01.01.2002 tarihinden sonra edinilen şirket hisseleri, edinilmiş mallara katılma rejimi gereği mal paylaşımına dahil edilir. Şirket hisselerinin gerçek piyasa değeri belirlendikten sonra, belirlenen bu değer üzerinden diğer eşin katılma alacağı hesaplanır. Mal paylaşımı konusu yapılan şirket hissesinin, türü önemli değildir.. 01.01.2002 tarihinden önce edinilen şirket hisseleri kişisel mal olarak kabul edildiğinden mal bölüşümüne dahil edilemez. Ancak 01.01.2002 tarihinden sonra şirket hisselerinden elde edilen her türlü gelir veya kar üzerinde diğer eşin katılma alacağı mal bölüşümü yapılırken hesaba katılır. Örneğin, 2000 yılında anonim şirket hisseleri bulunan eşin, bu hisse nedeniyle 2002-2023 yılları arasında 100.000 TL kazanç elde ettiğini varsayalım. Şirket hisseleri, edinilmiş mallara katılma rejiminin geçerli olduğu 01.01.2002 tarihinden önce satın alındığından eşler arasında mal bölüşümüne dahil edilemezler. Ancak, şirket hisseleri nedeniyle elde edilen gelirin yarısı, yani somut örneğimizde 50.000 TL’nin diğer eşe katılma alacağı olarak kendisine verilmesi gerekir.
Sicile Kayıtlı Mallar Nasıl Paylaşılır?
Bu mallara dair mal paylaşımı davasında mahkeme tarafından görevlendirilecek bilirkişi tarafından dava konusu malın değeri ve eşlerin payları hesaplanır.
Davayı açan tarafa dava konusu malın ruhsatını veya tapusunu alma hakkı veya karşı taraftan ortaklık payını para olarak alma seçenekleri sunulmaktadır.
Ev eşyaları Nasıl Paylaşılır?
Ev eşyaları kişisel eşyalar olabileceği gibi eşlerin ortaklığı söz konusu olan eşyaları da kapsar. Eşlerin kişisel eşyaları diş fırçası, traş makinası, makyaj malzemeleri gibi erkeğe ve kadına özgü eşyalar ile eşlerin evlilik öncesinden sahip olup eve getirdiği eşyalardır. Bunlar dışın kalan ev eşyaları ortak mallardır. Beyaz eşya, elektronik eşyalar, mobilya, nevresim, mutfak eşyaları bunlar arasında sayılabilir.
Ev eşyalarının paylaşılması söz konusu olduğunda en önemli husus eşyaların varlığını hukuki olarak ispatlamaktır. Bunun için eşyalara dair geçmişe dönük faturalar sunulabileceği gibi HMK 400.md doğrultusunda mahkemeden evde acil şekilde keşif yapılmasını, ev eşyalarının tespit edilmesini ve değerinin hesaplanmasını istemek yapılabilecek en doğru işlemdir.
Evliyken Alınan Ev Boşanınca Kimin Olur?
Evliyken alınan ev edinilmiş mal sayılır. Ancak bu ev kişisel mallar grubuna giren varlıklardan elde edilen gelir ile alınan ev kişisel mal sayılır. Örneğin evlilik sırasında satın alınan bir ev eşlerden birine miras kalan para ile veya düğünde takılan altınlar ile alınmış ise, kişisel maldır ve boşanmada paylaşıma tabi tutulmaz.
Evlilik Öncesinde Alınan Ev Boşanınca Kimin Olur?
Bir ev evlilik öncesinde eşlerden biri tarafından alınmışsa ve tamamı ödenmişse, eşler arasında paylaştırılmaz. Eğer ki evin kredi ödemeleri evlilikten sonra da devam ediyorsa, o evin evlilik tarihinden sonra kredi ile ödenen kısmı eşler arasında paylaşıma tabidir.
Evlenmeden Önce Krediyle Alınan Mallar Nasıl Paylaşılır?
Evlenmeden önce satın alınan mallar, satın alan eşin kişisel malı olarak kabul edildiğinden mal paylaşımına dahil edilmez. Evlenmeden önce satın alınan, ancak kredisi evlilik içinde ödenen ev, araba, arsa vb. gibi mallar belli bir hesaplama tekniği ile boşanmada mal paylaşımına dahil edilir. Evlenmeden önce satın alınan, ancak kredisi evlilik içinde ödenen mallar boşanma halinde mal paylaşımına şu şekilde dahil edilir:
Evlilik öncesinde alınan ve kredi ile borcu ödenen malın evlilik içinde krediyle ödenen kısmı, edinilmiş mal kabul edilir. Bu nedenle, diğer eş evlilik içinde ödenen kredi miktarı üzerinden hak iddia edebilir. Evlilik içinde ödenen kredinin hangi eş tarafından ödendiğinin hiçbir önemi yoktur. Evlilik içinde ödenen kredi bedelinin malın satın alındığı alış fiyatına oranının ne olduğu hesaplanır.
Ev veya arabanın boşanma tarihindeki güncel piyasa değeri bilirkişi raporu ile tespit edilir. Daha önce hesaplanan oran (ödenen kredinin evin alım tarihindeki değerine oranı) gayrimenkulün güncel değerine de oranlanarak eşin katılma alacağı hesaplanır.
Örnek vermek gerekirse; 1.000.000 TL bedeliyle satın alınan bir evin 100.000 TL’lik kredisinin evlilik içinde ödendiğini düşünelim. Evlilik içinde ödenen kredinin evin alım değerine oranı %10’dır. Boşanma sırasında evin güncel piyasa değerinin 5.000.000 TL olduğunu varsayarsak; evin güncel piyasa değerinin %10’u 500.000 TL olacaktır. Yani, boşanmada mal paylaşımının konusu olacak değer 500.000 TL olacaktır. Eşler, edinilmiş malları yarı yarıya paylaşacağından diğer eş kredisi evlilik içinde ödenen ev nedeniyle 250.000 TL talep edebilecektir.
Evlilikten Önce Alınan Malları Satılarak Evlilik İçinde Yeni Mal Satın Alınması
Mal paylaşımı, evlilik içerisinde elde edilen malların paylaşımı esası üzerine kurulmuş bir sistemdir. Evlilikten önce alınan mallar, kişisel mal olarak kabul edilir. Dolayısıyla evlilikten önce alınan bir malın satılarak evlilik içinde yeni bir mal alınması halinde, bu mal üzerinde diğer eşin hak sahibi olması mümkün değildir. Ama evlilikten önce alınan malın değerine, bir miktar para veya mal eklenerek yeni bir mal alınırsa, bu eklenen değerin malda meydana getirdiği artık değerin yarısı üzerinde diğer eş hak sahibi olur.
Evlilikten Önce Alınan Malların “Kira Geliri” Mal Paylaşımına Dahil midir?
Evlilikten önce alınan taşınmazların kira geliri, evlilik içinde elde edilen mal sayıldığından, boşanmada mal paylaşımı sırasında diğer eş bu kira gelirlerinin yarısı üzerinde hak sahibi olur. Çünkü , gayrimenkul mallar evlilikten önce alınsa bile malın getirdiği gelir evlilik içerisinde elde edilmektedir. Fakat bir sözleşmeyle diğer eşin bu gelirleri talep etmeyeceği hususu hüküm altına alınabilir.
Boşanma Davasında Kadın Hakları Nelerdir?
Ev kadınları, maaş karşılığı bir işte çalışmasalar da emekleri ile evliliğe katkı sağlamış olur. Dolayısıyla evlilik boyunca edinilen malların yarısı kural olarak kadına aittir. Aynı durum çalışmayan erkekler için de geçerlidir.
Düğünde takılan takılar (ziynet eşyaları) kadına aittir. Bu altınların satılarak bir ev alınması halinde, ev kadının kişisel malı sayılır ve erkek hak iddia edemez. Ancak altınların evin bir kısmını ödemesi, geriye kalanının maaş vs. ile ödenmesi halinde, altınların ödediği kısım kadına ait olur; geriye kalan kısım eşler arasında paylaşılır. Bir dönem Yargıtay Hukuk Genel Kurulu yeni bir karar vererek ve düğünde takılan altınlara dair paylaşım şeklinde değişiklik getirmiştir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 04.03.2020, 2017/3-1040 Esas, 2020/240 Karar Sayılı kararında, erkeğe takılan takıların erkeğe, kadına takılan takıların ise kadına ait olduğu belirtilmiştir. Ancak 1 yıl sonrasında Yargıtay eski görüşüne geri dönmüştür. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun güncel kararı gereği; altınlar kim tarafından kime takılırsa takılsın düğünde takılan altınlar, aksine bir anlaşma ya da örf ve adet kuralı olmadığı müddetçe kadına bağışlanmış sayılacaktır. Görüldüğü üzere; düğünde takılan tüm takılar kadına ait kabul edilmektedir. Fakat iki istisnası bulunmaktadır: Eşler aksine bir anlaşmada bulunur ise altınlar hususunda farklı bir mal paylaşımı söz konusu olabilecektir. Yargılama aşamasında “anlaşma” ispat edilmelidir. Öte yandan örf ve adet kuralı var ise eşyanın aidiyeti hususu Yargıtay kararından farklılık gösterebilecektir.
Boşanmada Hacizli Mal Paylaşımı Nasıl Olur?
Boşanmada hacizli mal paylaşımı, kanunda açık bir şekilde belirtilmemiştir. Hacizli malların paylaşımı konusunda önemli olan mal paylaşımı rejimini belirleyecek olan evlilik tarihidir.
Hacizli mal da olsa 2002 yılından önce yapılmış evliliklerde hacizli mal sahibinin eşinin herhangi bir şekilde mal paylaşım talebinde bulunma hakkı bulunmamaktadır.
01 Ocak 2002 tarihinden sonra ise katılma rejimine göre boşanmış eşler için mal paylaşımı yapılır. Katılma rejimi ise eşlerin eşit oranda birbirlerinin edinilmiş malları üzerinde hak sahibi olduğu ve kişisel mal – edinilmiş mal ayrımının yapıldığı bir rejimdir. Bu noktada eşyanın hacizli olup olmamasının herhangi bir önemi bulunmamaktadır. Hacizli de olsa, eş, mal paylaşım rejimine bağlı olarak yarı oranda hak iddia edebilmektedir.
Boşanma Davası Açılmadan Önce Satılan Mallar Paylaşıma Dahil midir?
Eşler, evlilik süresi boyunca mallar üzerinde diledikleri gibi tasarrufta bulunabilirler. Ancak, “boşanma davasının açıldığı tarihe kadar edinilmiş olan” ve elden çıkarılan tüm mallar, boşanmada mal paylaşımına dahil edilir. Boşanma davasının açıldığı tarih, eşler arasındaki mal rejiminin de tasfiye edileceği tarihtir. Yani, boşanma davasının açıldığı tarihe kadar edinilen tüm malvarlığı değerleri mal paylaşımına dahil edilir. Boşanma davası açıldıktan sonra eşlerin edindiği mallar ise mal paylaşımına dahil edilmezler. Uygulamada eşlerin boşanma davası açılmadan önce üzerlerine kayıtlı ev, arsa, otomobil vb. malları üçüncü kişilere devrederek paylaşım dışı tutmaya çalıştıkları sıklıkla görülmektedir. Ancak, boşanma davası açılmadan önce satılan mallar da boşanmada mal paylaşımı hesaplamalarına dahil edilir. Yani, mallar satılsa dahi mal paylaşımı yapılırken bu malların değeri bilirkişi raporu ile tespit edilerek diğer eşin alacak hakkı hesaplanır.
Hemen belirtelim ki, boşanmada mal paylaşımı davasında borçlu çıkan eşin malvarlığı diğer eşin alacak hakkını karşılamaya yetmezse, alacaklı eş, karşılıksız kazandırmalardan faydalanarak malı devralan üçüncü şahıslardan eksik kalan alacak miktarını isteyebilir (MK md.241).
Anlaşmalı Boşanma Davasında Mal Paylaşımı Nasıl Yapılır?
Anlaşmalı boşanmada mal paylaşımı, tarafların özgür iradesi ve arzusunu göre yapılabilir. Eşler, anlaşmalı boşanma protokolüyle isterse malları yine yarı yarıya paylaşabilir veya başka bir paylaşım oranı da belirleyebilir. Eşlerden biri anlaşmalı boşanma protokolüyle mal paylaşımına dair tüm haklarından feragat de edebilir.
Anlaşmalı boşanma protokolünde tarafların mal paylaşımını yaptıklarına dair açık herhangi bir ibare yoksa taraflar anlaşmalı boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren başlayan 10 yıllık dava zamanaşımı süresi içinde boşanmada mal paylaşımı davası açabilirler.
Zina (Aldatma) Nedeniyle Boşanmada Mal Paylaşımı Nasıl Yapılır?
Zina, özel bir boşanma sebebi olarak Medeni Kanun m.161’de düzenlenmiştir. Aile mahkemesi, zina (aldatma) nedenine dayalı olarak evlilik birliğinin sona ermesine karar verdiği takdirde mal paylaşımı şu şekilde yapılır:
Zina nedeniyle boşanma kararı verilmesinde kusurlu olan eşin katılma alacağı tamamen ortadan kaldırılabilir veya hakkaniyete uygun oranda azaltılabilir. Yani, aldatan eşin diğer eşin edinilen malları üzerindeki alacak hakkı azaltılabilir veya tümüyle sona erdirilebilir.
Eşlerin katkı payı alacağı, zina nedeniyle ortadan kaldırılamaz. Yani, eşlerden biri aldatsa dahi, diğer eşin malvarlığına yaptığı katkıyı boşanmada mal paylaşımı sırasında talep edebilir. Örneğin, bir evin tapuda diğer eş üzerine satın alınmasına para vererek katkı sunan eş, zina yapsa bile sunduğu katkının güncel değerini talep edebilir.
Boşanmada Mal Kaçırma Nasıl Engellenir?
Boşanmada mal kaçırma, uygulamada eşlerin diğer tarafa tazminat ödememek veya mal paylaşımı neticesinde yükümlülüklerini yerine getirmemek için sıkça başvurdukları bir yöntemdir. Boşanmada mal paylaşımı davasının etkili bir sonuç doğurabilmesi için, diğer tarafın mal kaçırma amacıyla yaptığı işlemlerin engellenmesi gerekir.
Boşanmada mal kaçırma işlemlerini engellemenin en kolay yolu, mallar üzerine “ihtiyati tedbir” konulmasıdır. İhtiyati tedbir kararı aile mahkemesi tarafından verilmektedir. Mal paylaşımı davası ile birlikte ihtiyati tedbir talep edildiğinde, aile mahkemeleri davalıya ait malların satışı engellemek için malların tapu kaydına ihtiyati tedbir konulmasına karar vermektedir.
Ayrıca, aile konutu olarak kullanılan gayrimenkul tapuda hangi tarafın adına kayıtlı olursa olsun, ilgili tapu sicil müdürlüğüne yapılacak bir başvuruyla taşınmaz kaydına “aile konutu şerhi” verilebilir. Tapu kaydına aile konutu şerhi düşülen gayrimenkul, diğer eşin rızası olmadan satılamaz.
Evlilik Sözleşmesi
Eşler evlilik öncesi veya evlilik sonrası imzalayacakları mal rejimi sözleşmesiyle;
bir mesleğin icrası veya işletmenin faaliyeti sebebiyle doğan edinilmiş mallara (ortak değerler) dahil olması gereken malvarlığı değerlerinin, ve kişisel malların gelirlerinin kişisel mal sayılacağını, dolayısıyla evliliğin bitmesi halinde paylaşıma tabi olmayacağını kararlaştırabilirler.
Örneğin, edinilmiş mallara katılma rejiminde taraflardan birine miras kalan veya önceden edindiği bir gayrimenkulün kira gelirleri edinilmiş mal sayılıp boşanmada eşler arası paylaşılırken, imzalanacak bir sözleşme ile bu gibi kira gelirlerinin paylaşıma dahil olmayacağı kararlaştırılabilir.
Boşanmada Mal Paylaşımı Davası’nda Zamanaşımı
Mal paylaşımı davası, boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 10 yıl içinde açılmalıdır. Kanunun belirlediği 10 yıllık süre geçtiği takdirde, mal paylaşımı talebinde bulunmak mümkün değildir.
Boşanmada Mal Paylaşımı Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme
Boşanmada mal paylaşımı davasının nerede ve nasıl açılacağı; yani yetkili ve görevli mahkeme 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun ve MK m.214 ile belirlenmiştir.
Boşanmada Mal Paylaşımı Davası Görevli Mahkeme: Boşanma halinde eşler arasında görülecek mal paylaşımı davasında, 4787 sayılı kanun ile kurulan Aile Mahkemesi görevlidir.
Boşanmada Mal Paylaşımı Davası Yetkili Mahkeme: Mal paylaşımı davasının görüleceği yetkili mahkeme, yani davanın Türkiye’deki hangi il veya ilçede açılacağı ise şu şekilde belirlenir (MK md.214):
Eşlerden birinin ölümü nedeniyle mal rejimi sona ermiş ise, ölenin son ikametgahı mahkemesi boşanmada mal paylaşımı davasına bakmakla yetkilidir.
Evlilik mahkemenin boşanma kararı ile sona ermişse veya devam eden bir boşanma davası varsa, boşanma davasına bakmaya yetkili olan mahkeme mal rejiminin tasfiyesini, yani boşanma halinde mal paylaşımını yapmakla da yetkilidir.
Yukarıdaki iki durum haricindeki diğer tüm hallerde davalı eşin ikametgahı aile mahkemesi boşanmada mal paylaşımı davasına bakmaya yetkilidir.
Merhaba eşimle anlaşmalı boşanma kararı aldık ancak eşim vazgeçti. Ben hala boşanmak istiyorum. avukata ihtiyacım var. Yardımcı olur musunuz?
Detaylı ve güzel olmuş. Teşekkürler avukat bey.
şahane açıklayıcı bir bilgilendirme olmuş tebrikler